Bibliografia

Sporządzanie opisów bibliograficznych regulują odpowiednie normy. Norma PN -79/N – 01222.07 regulująca w Polsce sposób sporządzania opisów bibliograficznych została zastąpiona nowymi dokumentami, które są zgodne z normami UE, mianowicie: normą PN-ISO 690: 2002 Dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Zawartość, forma i struktura. oraz normą PN-ISO 690-2: 1999 Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Dokumenty elektroniczne i ich części.

oprac. Maria Rosińska - n-l bibliotekarz

OPRACOWANIE PRZYPISÓW I BIBLIOGRAFII ZAŁĄCZNIKOWEJ

WYJAŚNIENIA POJĘĆ

Bibliografia załącznikowa (określana też często literaturą przedmiotu lub piśmiennictwem) – to spis dokumentów wykorzystanych, cytowanych i związanych z tematem pracy, dołączonych do książki, artykułu w czasopiśmie popularno-naukowym i innych prac.

Przypis – objaśnienia odnoszące się do tekstu dzieła, pochodzące od autora lub wydawcy)

Opis bibliograficzny – to zespół informacji niezbędnych do identyfikacji opisywanego dokumentu oraz informacji uzupełniających, które mogą być dodawane dla bliższego scharakteryzowania dokumentu.

Wydawnictwo zwarte – dzieło (jedno lub wielotomowe) stanowiące zamkniętą całość . Wydawca przewiduje zakończenie publikacji.

Wydawnictwo ciągłe – wydawnictwo ukazujące się częściami (zwykle oznaczonymi numerami lub chronologicznie), w określonych lub nieokreślonych odstępach czasu, związanych wspólnym tytułem. Wydawca nie przewiduje zakończenia publikacji np.:

• wydawnictwa zbiorowe ( np. Zeszyty Historyczne, Zeszyty Literackie)
• wydawnictwa periodyczne ( np. czasopisma)
• wydawnictwa seryjne ( np. „Omega”)

Artykuł – część publikacji.

Rozdział – część (dział) dokumentu , numerowany lub oznaczony tytułem.

Dokument elektroniczny – dokument istniejący w postaci elektronicznej, dostępny za pośrednictwem techniki komputerowej. Dokumenty dzielimy na: a) zapisane na nośniku fizycznym – dostęp lokalny (dysk, dyskietka, CD-ROM, DVD-ROM), b) nie zapisane na nośniku fizycznym – dostęp zdalny (Internet).

ISBN – International Standard Book Number (Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki)

ISSN – International Standard Serial Number (Międzynarodowy Znormalizowany Numer Wydawnictw Ciągłych)

Elementy opisu bibliograficznego z krótkimi objaśnieniami

DOKUMENTY DRUKOWANE

Odpowiedzialność główna
Nazwa autora
osoba (autor indywidualny) , jeżeli jest kilku autorów możemy ich wymienić lub po pierwszym nazwisku dodać „i in” lub „et al.”
ciało zbiorowe (autor korporatywny np. Akademia Ekonomiczna, UNESCO)
w przypadku prac zbiorowych redaktor ( po nazwisku dodajemy (Red.)
Tytuł zbyt długi możemy skracać wstawiając wielokropek ” (…)”
Odpowiedzialność drugorzędna (opracowujący, redaktor, tłumacz itp.)
Oznaczenie wydania ( używamy cyfr arabskich, pierwsze wydanie pomijamy, np. Wyd. 2, Wyd. 3. zm. popr., zmien. uzup. rozszerz.)
Miejsce wydania ( jeżeli jest kilka podajemy pierwszą nazwę)
Nazwa wydawcy ( można stosować skróty ogólnie przyjęte np. PWN, WSiP, Ossolineum)
Rok wydania [jeżeli nie ma roku wydania można podać datę copyright lub druku, w związku z tym, że rok jest elementem obowiązkowym zaleca się podanie daty przybliżonej poprzedzając ją skrótem ok. lub ca ( circa)]
Liczba tomów, numer tomu
Liczba stronic
Nazwa serii i numer tomu w obrębie serii
ISBN i ISSN (należy przytaczać w formie podanej w opisywanym dokumencie, z zachowaniem kresek lub spacji występujących w numerach oraz poprzedzających numery akronimów np.ISBN 83-7023-749-5 lub ISSN 1429 – 2416. Numery te są obowiązkowe w przypadku opisów bibliograficznych całości dokumentów ( książka, czasopismo)

DOKUMENTY ELEKTRONICZNE

Odpowiedzialność główna
Nazwa autora
osoba (autor indywidualny)
ciało zbiorowe (autor korporatywny)
może być też redaktor ( po nazwisku dodajemy (Red.)
Tytuł i dodatki do tytułu
W przypadku poczty elektronicznej i artykułów w systemie elektronicznego porozumiewania się, w miejsce tytułu zaleca się stosowanie określonego tematu podanego w dokumencie
Typ nośnika
typ nośnika elektronicznego należy podawać w nawiasach kwadratowych po tytule
zaleca się stosowanie następujących określeń:
- [online]
- [CD-ROM]
- [dyskietka]
Odpowiedzialność drugorzędna
Oznaczenie wydania
Miejsce wydania
Nazwa wydawcy
Rok wydania [jeżeli nie ma roku wydania można podać datę copyright lub druku, w związku z tym, że rok jest elementem obowiązkowym zaleca się podanie daty przybliżonej poprzedzając ją skrótem ok. lub ca ( circa)]
Daty (wydania, aktualizacji/nowelizacji, dostępu)
rok wydania należy zawsze podawać cyframi arabskimi, niezależnie od tego, jak zostały podane w opisywanym dokumencie elektronicznym
Data wydania
jeżeli daty wydania nie można określić na podstawie źródła należy w jej miejsce wpisać datę copyright
Data aktualizacji/nowelizacji
po dacie publikacji należy podawać datę aktualizacji lub nowelizacji stosując wyrażenia podane w źródle np.: aktualizowany w styczniu 1997 lub znowelizowany 1 marca 1997
Data dostępu
w dokumentach online (dostępnych w Internecie) należy podawać datę, kiedy dokument był rzeczywiście przeglądany, ujmując ją w nawiasy kwadratowe
datę dostępu należy poprzedzić wyrażeniem dostęp:
np.: [dostęp: 5 marca 2001], [dostęp: 2001-03-05]
Częstotliwość publikacji
zaleca się podawanie częstotliwości aktualizacji np.:
- aktualizacja tygodniowa
- aktualizacja roczna
- ciągle aktualizowany
Warunki dostępu
należy podać lokalizację dokumentu w sieci np.:
Dostępny w Internecie: http://www.komputerswiat.pl/
lub Dostępny w World Wide Web: http://www.its.com.pl/

Numer znormalizowany ISBN i ISSN

Zaleca się podawanie w uwagach (są one elementami fakultatywnymi) informacji dotyczącej wymagań systemowych. Obejmują one specyficzną markę i model komputera, na którym dokument ma być uruchomiony, wielkość wymaganej pamięci, nazwę i wersję systemu operacyjnego, wymagania dotyczące oprogramowania. Zaleca się poprzedzanie informacji o wymaganiach wyrażeniem „Wymagania systemowe” w celu zredukowania niejednoznaczności. Np.:
Wymagania systemowe: Komputer PC; Windows 95 lub lepszy; karta graficzna; karta dźwiękowa; napęd CD-ROM

UWAGI OGÓLNE

- należy stosować jednolity system interpunkcji w bibliografii załącznikowej i wszystkich przypisach bibliograficznych zawartych w publikacji, z wielu możliwości ( podanych poniżej)

-należy wybrać jeden sposób i stosować go konsekwentnie

• książki
• HUTNIKIEWICZ Artur. Młoda Polska. Wyd. 4. 1997. ISBN 83-01-11394-4.
• HUTNIKIEWICZ Artur, Młoda Polska, Wyd. 4, 1997. ISBN 83-01-11394-4.
• HUTNIKIEWICZ Artur: Młoda Polska. Wyd. 4. 1997. ISBN 83-01-11394-4.
• HUTNIKIEWICZ, Artur. Młoda Polska. Wyd. 4. 1997. ISBN 83-01-11394-4.
• HUTNIKIEWICZ A.: Młoda Polska. Wyd. 4. 1997. ISBN 83-01-11394-4.
• czasopisma
• BARANOWSKI, Rafał: Załamki P w zapisach stymulatorowych – ciąg dalszy „Kardiologia po Dyplomie„ 2004,nr 10, s. 72-74.
• BARANOWSKI Rafał. Załamki P w zapisach stymulatorowych – ciąg dalszy. Kardiologia po Dyplomie.Październik 2004, nr 10, s. 72-74.
• BARANOWSKI R.: Załamki P w zapisach stymulatorowych – ciąg dalszy. „Kardiologia po Dyplomie„ 2004 nr 10 s. 72-74.

UKŁAD I MIEJSCE BIBLIOGRAFII

• pozycje bibliografii załącznikowej można szeregować
• alfabetycznie,
• wg tematyki,
• wg rodzaju dokumentu,

w obrębie grup zaleca się alfabetyczny lub chronologiczny układ pozycji.

• bibliografię załącznikową należy umieszczać:
• po tekście głównym i uzupełniających go materiałach (aneksach, przypisach),
• przed wszelkimi materiałami informacyjno-pomocniczymi (słownikiem użytych terminów, indeksami, streszczeniami obcojęzycznymi, spisem treści itp.),
• ewentualnie po poszczególnych rozdziałach,

Wskazówki do przypisów

• powinno się unikać nadmiernej ilości cytatów,
• cytaty należy przytaczać w postaci oryginalnej, skracając cytat, a opuszczone fragmenty lub pojedyncze wyrazy cytowanego tekstu należy zaznaczyć trzema kropkami ujętymi w nawias okrągły (…),
• do każdego cytatu należy podać informację bibliograficzną, czyli źródło, z którego zaczerpnięto dany cytat.
• cytowany tekst należy zaznaczyć przez użycie cudzysłowu,
• jeżeli w cytowanym tekście występują fragmenty ujęte w cudzysłów należy dla jego wyróżnienia zastosować cudzysłów francuski {…},
• przypisy powinny być łączone z tekstem za pomocą odnośników (odsyłaczy) cyfrowych w postaci cyfry arabskiej,
• odsyłacz cyfrowy zaznacza się w tekście głównym na końcu cytowanego tekstu,
• numer odnośnika pisze się czcionką podwyższoną o pół stopnia ,,…” 1,
• obowiązuje numeracja ciągła w całym tekście artykułu,
• zaleca się wprowadzanie przypisów u dołu strony,
• tekst główny należy oddzielić od przypisów linią ciągłą,
• po numerze w przypisie nie stawiamy kropki ani nawiasów przypisy u dołu strony powinny być zapisane mniejszą czcionką niż tekst główny, np.
• dopuszcza się umieszczanie przypisów na końcu dzieła; wówczas należy je umieszczać przed bibliografią załącznikową,
• pierwszy odsyłacz do książki czy artykułu powinien zawierać wszystkie wymagane elementy opisu bibliograficznego dokumentu,
• w przypadku ponownego odwołania się do dokumentu już opisanego, możemy stosować następujące skróty:
• loco cit. = loco citato – w miejscu cytowanym
• ibid. = ibidem – tamże
• id.= idem – ten sam, tenże
• op. cit. = opus citatum – dzieło cytowane
• por. – porównaj
• cyt. za – cytuję za

- zaleca się wyróżniać graficznie nazwę autora (zwłaszcza nazwisko) i/lub tytuł dokumentu oraz tytuł czasopisma w przypadku opisu artykułu,

- nie dopuszcza się wyróżniania w ten sam sposób różnych elementów opisu,

- dane należy przejmować z głównej karty tytułowej; w dalszej kolejności – z karty przedtytułowej, metryki książki i okładki

- źródłem danych dla dokumentów elektronicznych jest ekran, w dalszej kolejności dokumentacja towarzysząca i opakowanie.

- w opisach pomija się tytuły naukowe i funkcje

- w przypadku braku miejsca i/lub roku wydania można stosować następujące skróty:

[s.l.] = sine loco – bez miejsca

[s.a.] = sine anno – bez roku

[b.m.] – bez miejsca

[b.r.] – bez roku

NACZELNĄ ZASADĄ SPORZĄDZANIA OPISÓW BIBLIOGRAFICZNYCH JEST KONSEKWENCJA 
W SPOSOBIE, STYLU I INTERPUNKCJI.

PRZYKŁADY

Kolorem czerwonym wyróżniono opisy zawierające tylko elementy obowiązkowe z wybranym sposobem interpunkcji. Natomiast kolorem czarnym pełne formy opisów.

DOKUMENTY DRUKOWANE

Wydawnictwo zwarte (książka)

HUTNIKIEWICZ, Artur. Młoda Polska. Wydanie 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. 484 s. Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 83-01-11394-4.

lub
HUTNIKIEWICZ A.: Młoda Polska. Wyd. 4.1997. ISBN 83-01-11394-4.

Wydawnictwo wielotomowe (jeden tom)

MAKOWIECKI Z.A., [et al.]: „Pamiętajcie o ogrodach…”. Wyd.2. Cz. 3. cop.2004. ISBN 83-02-08914-1

Wydawnictwo wielotomowe (całość)

SKORUPKA S.: Słownik frazeologiczny języka polskiego. Wyd. 6.1989. 2 t. ISBN 83-214-0432-4.

Praca zbiorowa:

Ludzie, kontakty, kultura XVI-XVIII w. : prace ofiarowane Profesor Marii Boguckiej. Redaktorzy Jerzy KOWECKI i Janusz TAZBIR. Warszawa : Wydawnictwo „Semper” , cop. 1997. 267 s. ISBN 83-86951-31-1.

lub 

KOWECKI J.(Red.), TAZBIR J.(Red.): Ludzie, kontakty, kultura XVI-XVIII w. cop. 1997. ISBN 83-86951-31-1.

lub

KOWECKI Jerzy( Red.), TAZBIR Janusz ( Red.). Ludzie, kontakty, kultura XVI-XVIII w. : prace ofiarowane Profesor Marii Boguckiej. Warszawa : Wydawnictwo „Semper” , cop. 1997.267 s. ISBN 83-86951-31-1.

Ludzie, kontakty, kultura XVI-XVIII w. Red. Jerzy KOWECKI i Janusz TAZBIR. cop. 1997. ISBN 83-86951-31-1.

Odrębna rozprawa w pracy zbiorowej:

CYNARSKI, STANISŁAW. Sarmatyzm – ideologia i styl życia. In TAZBIR, Janusz ( Red.). Polska XVII wieku : państwo społeczeństwo, kultura. Wydanie 3. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1977. s. 247-271.
lub
CYNARSKI, STANISŁAW. Sarmatyzm – ideologia i styl życia. W : TAZBIR, Janusz ( Red.). Polska XVII wieku : państwo społeczeństwo, kultura. Wydanie 3. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1977. s. 247-271.

CYNARSKI S.: Sarmatyzm – ideologia i styl życia. W : TAZBIR, Janusz ( Red.). Polska XVII wieku. Wyd. 3. 1977. s. 247-271.

Fragment wydawnictwa zwartego:

FERENC, Ewa. Polskie tradycje świąteczne. Poznań: Wydawnictwo Księgarnia Św. Wojciecha, 2000. Wigilia Bożego Narodzenia, s. 29-45.

FERENC E.: Polskie tradycje świąteczne. 2000. Wigilia Bożego Narodzenia, s. 29-45.

Czasopismo jako całość:

Kardiologia po Dyplomie. Dwumiesięcznik. Red. Jerzy Opolski. 2004 T. 3, nr 10 -. Warszawa : Medical Tribune Polska, 2004 -. ISBN 1643-7713

Kardiologia po Dyplomie.2004 T. 3, nr 10 – . 2004 – . ISSN 1643-7713

Artykuł w wydawnictwach ciągłych (czasopismach):

BARANOWSKI, Rafał. Załamki P w zapisach stymulatorowych – ciąg dalszy. „Kardiologia po Dyplomie”. Listopad/Grudzień 2004, T. 3, nr 10 s. 72-74.

BARANOWSKI R.: Załamki P w zapisach stymulatorowych – ciąg dalszy. „Kardiologia po Dyplomie” 2004, nr 10, s. 72-74.

Mapy, plany, atlasy:

Warszawa. Mapa. 1 : 26 000. [s.a.]. ISBN 83-86330-07-4.

TUMIAŁOJć A.,TUMIAŁOJć E: Mapa turystyczna Polski. 1:1000 000. W: Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski.1998. ISBN 83-01-12677-9. luź. wkładka.

Recenzja:

LEPIANKA M.: I w następnym dniu.1996. ISBN 83-87163-02-3 Rec. Krzysztof LIPKA: Granica realizmu i fantazji. ” Nowe Książki” 1997, nr 7, s. 48.

Wywiad:

ENGLERT J.: Chcę się ciągle sprawdzać. Rozmowę przepr. J. Polanowska . „Przegląd” 2002, nr 16, s. 36-38.

Norma:

PN-ISO 690-2: 1999 Przypisy bibliograficzne- Dokumenty elektroniczne i ich części

*FILM I DOKUMENT DŻWIĘKOWY

Film:

Pan Tadeusz [Film]. Reż. Andrzej WAJDA. Warszawa: Vision Film, 2000. 1 kas. wiz.

Lub

WAJDA A. (Reż): Pan Tadeusz [Film]. Warszawa 2000. 1 płyta DVD.

CZAPCZYK P., CZARNECKA A.: Poezja współczesna. [Film]. Warszawa : Telewizja Polska.1997. 1 kas. wiz.

Dokument dźwiękowy:

KILAR W.: Pan Tadeusz, Wojciech Kilar – muzyka [Dokument dźwiękowy]. Warszawa: Pomaton EMI, 1999. 1 płyta CD.

PAWLIKOWSKA-JASNORZEWSKA M.: Wiersze. [Dokument dźwiękowy]. Warszawa: Polskie Nagrania 1988. Taśma magnet.

DOKUMENTY ELEKTRONICZNE

Wydawnictwo zwarte na płycie CD-ROM:

KOPALIŃSKI W.: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. [CD-ROM]. Łódź: PRO-media CD, 1998. Aktualizowane w dniu 25.11.1998. ISBN 83-7231-3

Wydawnictwo zwarte w Internecie

SOFOKLES: Elektra [online]. [dostęp 10 stycznia 2005]. Dostępny w Internecie: http://www.pbi.edu.pl/katalog/authors_book.php?a=Sofokles.

Artykuł w wydawnictwie zwartym na płycie CD-ROM:

Amfiteatr i budowle teatralne. W: Grecja. [CD-ROM]. Red. Mirosław Dąbrowski. Kraków: Fogra Multimedia, 1999.

Artykuł w wydawnictwie zwartym w Internecie:

Parki Narodowe. W: Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna. [online]. Optimus Pascal. [dostęp 10 stycznia 2005]. Dostępny w Internecie: http://portalwiedzy.onet.pl/szukaj.html?S=Parki+Narodowe.

Artykuły w elektronicznych wydawnictwach ciągłych

MAJEWSKI P.: Dźwięczący Tytan W: „Polityka”. [online]. 2005, nr 1. [dostęp 10 stycznia 2005]. Dostępny w Internecie: http://polityka.onet.pl/162,1210339,1,0,2485-2005-01, artykul.html.

Opis publikacji istniejącej samoistnie w Internecie

SZYMAńSKA J.: Komputer jak narkotyk. [online]. Aktualizacja 05.01.2005. [dostęp 13 stycznia 2005]. Dostępny w Internecie: http://www.psychologia.edu.pl/index.php? dz=czytelnia&op=opis&id=151.

Opis wortalu

INSTYTUT ADAMA MICKIEWICZA: Literatura.[online]. Ostatnia aktualizacja 25.01.2005. [dostęp 25 stycznia 2005]. Dostępny w Internecie: http://www.culture.pl/pl/culture/literatura

Komunikat elektroniczny:

LEWAND M.: Temat: Mapa ścieżek rowerowych .[online]. Do: A. MALINOWSKIEJ. 11 SIERPNIA 2003; 09:02:05 [cytowany 20 września 2004; 13:06]. Korespondencja osobista.

BIBLIOGRAFIA wykorzystania w opracowaniu:

• ANTCZAK M., NOWACKA A.: Przypisy, powołania, bibliografia załącznikowa. Jak tworzyć i stosować. Podręcznik. 2008. ISBN 978-83-61564-03-07.
• Bibliografia załącznikowa i przypisy. W: „Biblioteka w Szkole”. [online]. 2004, nr 11.Ostatnia aktualizacja 10.01.2005. [dostęp 15 stycznia 2005]. Dostępny w Internecie: http://www.vulcan.edu.pl/biblioteka/archiwum/ 2004/11/bibliografia.pdf
• BIBLIOTEKA GŁÓWNA POLITECHNIKI ŁÓDZKIEJ: Bibliografia załącznikowa (przypisy, cytowania) dokumentów drukowanych oraz elektronicznych. [online]. Aktualizacja 15.10.2004. [dostęp 30 października 2004]. Dostępny w Internecie: http://bg.p.lodz.pl/dyplom.htm
• GOLEC W.(Oprac.): Przypisy i bibliografia załącznikowa. [online]. Aktualizacja 20.10.2004. [dostęp 25 października 2004]. Dostępny w Internecie: http://www.siedlce.bib.edu.pl/ Przypisy_i_bibliografia_zalacznikowa.htm.
• MEDOŃ – WOSZ A.(Red.),SŁAWIńSKI K.(Red.): Redagowanie pracy naukowej: bibliografia załącznikowa. W: BIBLIOTEKA AKADEMII EKONOMICZNEJ( Kraków): Wirtualne Informatorium. [online]. Kraków cop. 2002. [dostęp 16 stycznia 2005]. Dostępny w Internecie: http://kangur.ae.krakow.pl/Biblioteka/Wi/ zalaczniki.php?link=zalaczniki.
• PN-ISO 690:2002 Dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Zawartość, forma, struktura.
• PN-ISO 690-2:1999 Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Dokumenty elektroniczne i ich części.
• SANIEWSKA D.: Vademecum nauczyciela bibliotekarza. Wyd. nowe. 2003. ISBN 83-904529-7-9.
• SEBASTJAN D., TOBOLSKA U.: Redagowanie bibliografii załącznikowej i przypisów bibliograficznych Cz. 1-2. [online]. [dostęp 15 stycznia 2005]. Dostępny w Internecie: http://www.bib.edu.pl/szkol2.html .

* ze względu na brak normy sporządzania przypisów dokumentów filmowych i dźwiękowych, podane przykłady należy traktować jako propozycję.